بيان شخصيت و ماهيت و به طور كلي وصف كردن شخصي خاص را با آويي دلنشين و كلماتي وزين و زيبا را مداحي گويند. شيعيان بر پايه سنتي خاص از دير باز مدح و منقبت اهل بيت (ع) را جزئي از زندگي ديني و معنوي خود داشته اند و از آنجا كه عظمت و مقام آل الله به حق در خور ستودن و بيان است ارائه اين عظمت و جايگاه در قالبهاي خاص و منطبق بر نغماتي دلنشين هميشه مورد توجه بوده و خواهد بود.
همه ما ايام محرم را بهترين زمان براي ارائه اين هنر روحاني ميدانيم و البته در طول سال هم با توجه به اعياد و وفات و شهادت‌هاي منسوب به اهل بيت (ع) كما بيش با اين واژه آشنا هستيم. اما از نظر تاريخي بعد از واقعه جانگداز كربلا براي زنده ماندن فرهنگ عاشورا و حماسه حسيني اهل بيت (ع) بسيار شيعيان را تشويق و ترغيب به سرودن اشعار و ارائه آن با حزن و اندوه كردند تا آنجا كه در احاديث مختلف از معصومين (ع) مداحي و ذاكري آل الله داراي اجر و ثواب خاصي در نزد آن بزرگواران بوده است.
لذا اين سنت از زمانهاي بسيار دور در نهاد و عمق وجود شيعيان قرار داشته و با فرا رسيدن ايام حزن و اندوه اهل بيت (ع) كه اوجش در ايام محرم ميباشد متبلور شده و هر ذاكر و مداحي سعي بر آن دارد تا با ارائه اشعاري زيبا و نغماتي دلنشين‌تر دين خود را به اهل بيت (ع) بخصوص سرور و سالار شهيدان (ع) ادا كند كه ذكر مصيبت امام حسين (ع) و خاندان پاكش در راس تمامي ذكرها براي هر كدام از اهل بيت (ع) قرار دارد و مداح امام حسين (ع) از جايگاه و مقام رفيعي نزد خداوند و معصومين (ع) بر خوردار است.
لذا هنري متبرك كه اينچنين مورد سفارش بزرگان دين ما قرار گرفته است نمي‌تواند مطلبي سطحي و معمولي تلقي شود و يك نفر براي اين كه بتواند پرچم مداحي اهل بيت (ع) را بدست گيرد بايد در اين راه با توكل به خدا و با توسل به آل الله بسيار تمرين كرده و از تمامي جهات بر اين امر مهم احاطه داشته باشد كه با استفاده از اين موهبت خدادادي هر چه بيشتر دلهاي تشنه عاشقان ولايت علوي (ع) را سيراب كند و توشه اي معنوي در حد كمال براي خود فراهم سازد.
مطلب مهمي كه بايد به آن اشاره كرد اين است كه فردي كه به مداحي اهل بيت (ع) علاقه دارد و به آن مشغول است همانطور كه مسئوليت خطيري را بر عهده دارد داراي شان و منزلت خاص نزد ائمه معصومين (ع) ميباشد كه هر لحظه بايد شكر اين مطلب را بجا آورد كه به قول يكي از مادحين سر شناس (هر حنجره اي لايق آواز تو نيست يا اباعبدالله )
ويژگيهاي يك مداح:
از آنجا كه قرار است به مداحي از منظر هنر نگاهي داشته باشيم و مداح را هنرمند بدانيم. داشتن يك سري از ويژگيهاي شخصيتي و ظاهري بسيار مهم و داراي اهميت فراوان ميباشد.
شخصي كه وارد عرصه مداحي ميشود ابتدا بايد قلب و روحش لبالب از عشق به ائمه معصومين (ع) باشد و با توسل و مدد جستن از اين بزرگواران قدم در اين راه نهد. تا زماني كه شور و هيجان و غم و شادي اهل بيت (ع) در وجودمان شعله نكشيده به يقين مداحي موفق نخواهيم شد. لذا زماني كه خود انسان به اين باور رسيد كه قلب و روحش براي مدح اهل بيت (ع) تشنه است آن موقع است كه تازه به او اجازه داده شده تا وارد عرصه مداحي گردد و هر كس اگر به درونش مراجعه كند در صورت تمايل به فراگيري مداحي مطمئنا زمانش را خواهد فهميد.
اين مطلب را از من به يادگار داشته باشيد تا خود اهل بيت (ع) دست كسي را نگيرند و او را در اين عرصه مدد نكنند مطمئن باشيد شخص با بهترين صدا و بهترين ارائه هم به هيچ جايگاهي نخواهد رسيد.
پس اولين گام شناسايي عشق ذاتي و نهفته در وجودمان است كه انشا الله ائمه معصومين (ع) خودشان در وجود همه اين شور و هيجان را ايجاد خواهند كرد.
نكته بعدي اينكه مداح به آنچه مي‌گويد بايد يقين كامل داشته باشد تا ارائه مطالبش با مهر تائيد آل الله همراه باشد كه همانا براي يك مداح مجالس پرشور و حال (البته نه بر حسب ظاهر بلكه واقعا شور و اشتياق معنوي) همان مهر تائيد بر كارنامه او خواهد بود.
به طور كلي آنچه از دل برايد لاجرم بر دل نشيند.
اگر ميخوانيم كه استاد بزرگوار جناب شيخ جعفر شوشتري (ره) با آن شور و هيجان حسيني (ع) مجالسشان را برگزار مي نمودند با اينكه در زمان اين بزرگوار سيستمهاي صوتي و از اين دست وسايل موجود نبوده همه و همه ثمره تراوشات قلبي اين عزيز ميباشد. كه به گفته تاريخ وقتي ايشان مجلسي در صحن امام حسين (ع) برگزار مي‌كردند بدون سيستم صوتي شايد جمعيتي حدود هزار نفر همه به وضوح صداي اين بزرگوار را استماع مي‌كردند و شور و هيجان معنوي خاصي بر جمع حكمفرما ميشد.
بنابراين مداح هر چه مي‌گويد خودش بايد تصوير آن گفته ها را از جلوي چشمانش گذر دهد و كاملا موضوع را براي خودش حلاجي كرده باشد و بدون هيچ ابهامي و با اشراف كامل شروع به برگزاري مراسم مورد نظر نمايد كه تنها و تنها راه فهم مطالب از طرف مستمعين درك و فهم صحيح خود مداح از موضوعي است كه ارائه ميدهد.
يك مداح از آنجا كه هميشه در برابر ديدگان مستمع قرار دارد و از احترام خاصي بين اقشار مختلف مردم بر خوردار است كه خود اين موضوع بيانگر لطف اهل بيت (ع) ميباشد بايد همواره الگوي بسيار خوبي بالاخص براي نسل جواني كه به مجالسش مي‌آيند و يا حتي او را دورادور ميشناسند باشد.
به حمد الله طي چندين سال گذشته علاقه وافري در نسل جوان براي حضور در مجالس مذهبي بوجود آمده كه جاي بسي شكر و سپاس از خداوند متعال دارد.
مداح به عنوان پاسدار فرهنگ ولايت به هيچ وجه حق ارائه نظر شخصي و يا ايراد مطالب خرافه كه توهين به مقام شامخ ائمه معصومين گردد(ع) را ندارد و تنها واقيعت‌ها را با توجه به مجلس مورد نظر ارائه دهد بدون هيچ كم و كاستي كه به گفته مولا علي (ع) دو دسته هستند كه واقعا به اسلام و اهل بيت (ع) ضربه ميزنند 1) دشمنان 2) غلو كنندگان لذا به شدت از انتشار مطالب خلاف واقع و دور ار ذهن كه هيچ سند معتبري ندارد و به طور كل وجود خارجي نداشته اجتناب كند. به همين دقت نظر هاست كه مادحين در بين خاندان پيغمبر(ص) هميشه از جايگاه رفيعي برخوردار بوده اند.
همانطور كه مطلبي كه از زبان يك مداح جاري ميشود در ذهن مستمعين كاملا نقش مي بندد متاسفانه اگر مداح بنا به هر دليل مقدار كمي از مسير اصليش منحرف شود شاهد خواهد بود كه بعد از مدت كوتاهي اين انحراف چند درجه اي جزيي كه شايد براي خود مداح زياد حائز اهميت نبوده تبديل به يك بدعت و يا حتي فرهنگ غلط مي گردد كه تمامي عواقب دنيوي و اخروي بوجود آمده همه بر عهده او خواهد بود.
پس يك مداح از نظر ادبيات گفتاري. طرز پوشش. طرز برخورد در روابط اجتماعي و. . . . . . بايد دقيق و حساس باشد تا بتواند الگوي بسيار ايده آلي براي مستمعين خود و كساني كه در مجالسش حضور ميابند باشد كه انشالله اجر و پاداش اين عمل را بطور كامل بدست آورد.
اين يك اصل است كه مستمعين صرفا به صداي خوش يك مداح در مجلسش حضور پيدا نميكنند بلكه اين ويژگي يكي از چندين ويژگي مهمي است كه باعث پيشرفت يك مداح ميشود.
ادب و احترام به مستمعين و پيش‌كسوتان و نحوه برخورد صحييح با اقشار مختلف جامعه حتي با مخالفينش بايد طوري باشد كه در اذهان همه آناني كه وي را ميشناسند نقش ببندد و هميشه به غير از صوت دلنشيشنش از صفات حسنه او نيز ياد كنند.
مطالعه زندگي تك تك ائمه معصومين (ع) به درك صحييح و فهم مطلوب در راستاي متعالي كردن اين ويژگيها كمك شاياني خواهد كرد و بهترين مرجع مطالعه و تحقيق در رابطه با پياده كردن اين صفات و شاخصه ها همانا مطالعه زندگي اهل بيت (ع) ميباشد.
در انتهاي اين مطلب ذكر اين نكته را ضروري ميدانم كه يك مداح تمام و كمال كسي است كه وجودش را وقف اهل بيت (ع) نمايد و نه براي مزد و نه براي مطرح شدن و نه براي خود نمايي و . . . . . . . غيره به مداحي ادامه دهد كه تمامي اين مسائل اگر به طور كاملا قلبي و فقط براي رضاي خدا و ائمه معصومين (ع) باشد با عنايت خود اين بزرگواران به وقوع خواهد پيوست و قاعدتا هيچ فرد عاقلي لذت واهي و بيهوده را به لذت ابدي و جاري كه خود اهل بيت (ع) عنايت نمو ده اند تر جيح نخواهد داد
شناخت صدا:
بعد از آنکه مختصري در رابطه با شرايط دروني و ظاهري يک مداح صحبت کرديم حال ميخواهيم تعريفي از صدا را داشته باشيم.
يک مداح بعد از گذراندن شرايط ابتدايي و اصلي کار که در مبحث قبل اشاره شد بايد داراي صداي خوش و گيرا و جاذب باشد. يعني بدون داشتن يک چنين صدايي هرگز نميتوان مخاطبي را جذب کرد يا مجلسي را اداره نمود.
به طور کلي تعريف صدا عبارتست از برخورد دم و بازدم هواي درون ريه ها که با برخورد با تارهاي صوتي حنجره ايجاد ميشود. که حجم صدا . بلندي صدا. قابليت ارتعاش صدا همگي به اين دو فاکتور دم و بازدم و کيفيت تارهاي صوتي هر شخص بستگي دارد.
کساني که صداهاي خوب دارند تارهاي صوتي خوبي دارند که ميتوانند با مانور روي تارهاي صوتيشان اصوات و کلمات را زيباتر از بقيه ادا کنند.
کسي که در عرصه مداحي پا ميگذارد بايد از اين موضوع مطمئا باشد که داراي صوت زيبايي هستند البته هر صدا و آوايي مناسب مداحي نيست که در قسمتها بعدي به آن اشاره خواهيم کرد.
صداي يک مداح بايد صدايي باشد شفاف. با حجم و گستره زياد تا اندازه اي بم و داراي فاکتور حزن و اندوه که اين اضافه کردن حزن و اندوه خود مبحث مفصلي است که بعدا به آن اشاره خواهد شد.
بهترين راه براي تشخيص يک صداي خوب براي مداحي آنست که نزد استاد اين هنر تست صدايي داده شود تا استاد بر پايه آناليز صداي شخص که مبتني بر فاکتورهايي است که اشاره شد به يقين بگويد که اين صدا قابليت هنر مداحي را دارد يا خير؟
البته در اين قسمت اساتيد نگاهي بر خام بودن جنس صدا ندارند بلکه زنگ صدا و ضرب آهنگ صدا را مورد توجه قرار مي‌دهند چون خام بودن صدا بعدا بر اثر تمرين و مداومت حل خواهد شد.
تست صدا به اين دليل مهم است که با انجام آن مشخص ميشود که هنر آموز در چه مرحله اي قرار دارد و استاد بايد از چه قسمت از تمرينات صدا سازي شروع نمايد.
بطور کلي داشتن صداي خوب ويژگي است که خود شخص به استانداردش پي ميبرد و توصيه ميشود فقط در صورت رعايت موازين قبلي و در صورت اطمينان از يک صوت و لحن خوب به نزد استاد هنر مداحي برويد چون در غير اينصورت به هيچ وجه ثمري براي شما در بر نخواهد داشت.
اگر در وضعيت الان جامعه مداحي صداهايي با آواهاي نا خوش و خشن و غير اصولي ميشنويم همگي به دليل عدم رعايت اصل پالايش صدا و عدم صدا سازي توسط استاد مداحي است که يک چنين فجايعي را در جامعه مداحي به بار مي آورد.
در قديم مداحان به نام و صاحب سبک عملا خودشان اساتيد موسيقي سنتي بوده اند و با شناختي که از دستگاهها و رديفها و آواها و نغمات داشتند مبادرت به مداحي مينمودند که به همين دليل سبکها و آثار جاوداني از خود به جاي ميگذاشتند.
در اينجا داستاني از مداح با اخلاص و نامي اهل بيت (ع) مرحوم حاج محمد علامه (ره) برايتان نقل ميکنم تا گواهي بر نوشته هاي اين حقير باشد.
مرحوم علامه نقل ميفرمودند:
روزي شخصي براي يادگيري اصول مداحي نزد من آمد. بعد از مدتها آموزش و تمرين دقت کردم و ديدم هيچ پيشرفتي در صداي اين شخص بوجود نيامده با اينکه از ابتدا به آن شخص متذکر شده بودم که شما صداي لازم براي مداحي را نداريد.
ولي چون شخص مورد نظر با اصرار فراوان مجددا در خواست خودش را تکرار نمود مجبور شدم به طور عملي و فني به ايشان بفهمانم که اين هنر براي صداي شما مناسب نيست.
خلاصه روزي او را به کناري کشيدم و مخفيانه به اوگفتم:فلاني هدفت از يادگيري مداحي چيست؟
او گفت:ابراز ارادت به اهل بيت (ع) علی الخصوص امام حسين (ع).
به او گفتم : اگر از ته قلب منظورت ابراز ارادت است به نظر من شما چايي ريز دم و دستگاه امام حسين (ع) بشويد بهتر است که در امر ارادت و نوکري امام حسين (ع) هيچ تفاوتي بين کارهاي انجام شده نيست و فقط نيت خالص و از ته قلب ملاک است. شما براي مداحي ساخته نشده ايد.
مرحوم علامه ميفرمايد:بعد از حرفهاي من آن شخص پذيرفت و شاهد بودم در سالهاي بعد و مراسمات اهل بيت (ع) با چنان ارادتي در آبدار خانه حسينيه مشغول بود که شايد بسياري از مداحان همانند من حقير يک چنين ارادت قلبي محکم و قوي را در دل نداشتيم.
با ذکر اين داستان ميخواستم به اين مسئله تاکيد داشته باشم که مداح ابزار و وسيله اش صدا و آواي خوش اوست. در غير اينصورت نه تنها مانع جذب مخاطب خواهد شد بلکه باعث گريزان کردن مردم از محيطهاي مذهبي نيز ميگردد که مسئوليتش به عهده شخص مداح خواهد بود.
توجه: مراجعه به يک استاد هنر مداحي بسيار مورد تاکيد است تا در پرتو راهنمايي استاد در امور مختلف ائم از صدا سازي و پرورش صدا و معرفي کتب و مرجع هاي مختلف و رفع اشکال بتوان به نحو شايسته مداحي کرد. برادارنه خدمت دوستان خودم عرض کنم از پيگيري اين هنر بدون وجود استاد جدا خودداري نمائيد البته اگر به دنبال متبلور کردن اين هنر روحاني در وجود خود هستيد.
ولي اگر بخواهيد به طور تصادفي و گذرا بخوانيد که آن را به هيچ وجه مداحي حرفه اي نميتوان ناميد تصميم اول و آخر به عهده خود شماست.
گرفتگي صدا درمداحان حرفه اي
افرادي که حرفه آنها مداحي است، بايد بيش از افراد معمولي به حفظ و سلامتي صداي خود توجه کنند. چنانچه فردي در مواقع سرماخوردگي، استراحت صوتي را رعايت نکند و با شدت و بلند صحبت کند، باعث خونريزي هاي کوچک در تارهاي صوتي مي شود که اين تغييرات به تدريج به علت رعايت نکردن بهداشت حنجره، به گره صوتي تبديل مي شود که نياز به عمل جراحي دارد.
تعداد کمي از مداحان در ساعات استراحت و پس از مراسماتشان از سيگار استفاده مي کنند که بسيار مضر است زيرا بيشترين آسيب تارهاي صوتي در مواقع خستگي و خشکي مخاط پوششي تارهاي صوتي رخ مي دهد که توصيه مي شود با مصرف آب، باعث افزايش رطوبت و لطافت تارهاي صوتي شوند و از آسيب هاي متعدد در امان باشند. اما چندکلامي با آنهايي که مي خواهند صداي حرفه اي داشته باشند: صداي حرفه اي داراي شرايط خاصي از نظر فيزيولوژي و آناتومي تارهاي صوتي و همچنين توانايي هاي ويژه است که پس از بررسي هاي دقيق با تمرينات صحيح مي توان اين توانايي را افزايش داد. در غير اين صورت، صرفا به دليل يک ميل و تفکر احساسي و تمرينات ناصحيح و غيراستاندارد توانايي ذاتي و اصلي حنجره مختل شده و تغييرات غيرقابل جبراني در تارهاي صوتي ايجاد مي کند. نکته ديگر اين که بعضي افراد با تقليد صداي مداحان حرفه اي در زمان کوتاهي کيفيت صداي واقعي خود را از دست مي دهند که اين اتفاق در بعضي مداحان آماتور ديده شده است.
چند نکته
۱. دخانيات تارهاي صوتي را تحريك مي كند و فرياد كشيدن و صحبت كردن با صداي بلند در مناطق پر سر و صدا بسيار براي انسان مخصوصا مداحان زيان دارد.
۲. به ميزان کافي آب بنوشيد .
۳. در روز چند بار به تارهاي صوتي‌تان استراحت بدهيد و به قول معروف "چُرت صوتي" بزنيد به ويژه در اوقاتي که بيش از حد از صدايتان کار کشيده‌ايد. به عنوان مثال مداحان بايد درطول ساعات استراحت پس از مداحي يا تمرين سنگين بايد از حرف زدن اجتناب کرده و سعي کنند به جاي صحبت بي‌وقفه با همکاران و دوستان، اندکي به تارهاي صوتيشان مجال استراحت بدهند.
۴. سيگار نکشيد، سيگار به ميزان فوق‌العاده‌اي خطر بروزسرطان حنجره را افزايش ميدهد، حتي استنشاق دود سيگار اطرافيان ميتواند منجر به آزردگي تارهاي صوتي شود.
۵. ازصداي خود به طور افراطي کار نکشيد. از فرياد کشيدن و بلند بلند صحبت کردن مداوم بپرهيزيد. اگر به طور مداوم در گلويتان احساس خشکي و خستگي مي‌کنيد و يا صدايتان دورگه، گرفته و يا زمخت شده، نشانه‌اي هشدارآميز محسوب ميشود مبني بر آنکه بايد در بکارگيري صدايتان بيش از پيش اصول ايمني را رعايت کنيد. در واقع گرفتگي دائم صدا نوعي علامت هشداردهنده است.
از آنجا که مداحي نيز از ديدگاه فني يک نوع آواز مذهبي است بنابر اين تسلط يک مداح بر اکثر دستگاهها و آوازها و رديفهاي موسيقي سنتي بسيار در پيشبرد اين هنر موثر خواهد بود.
بنابر اين در اين مبحث به معرفي تئوري دستگاههاي آواز خواهيم پرداخت و بطور مثال و فقط براي آشنايي عزيزان قسمتهايي از آواز افشاري که توسط پير غلام اهل بيت مرحوم ايزدي خوانده شده را براي استفاده دوستان قرار خواهيم داد.
موسيقي سنتي ايراني داراي هفت دستگاه و پنج آواز ميباشد . هفت دستگاه وسعت و استقلال از خود دارند اما پنج مجموعه ديگر كه از خود مستقل نميباشند آواز ناميده ميشونددر گذشته به همگي اينها مقامات دوازده گانه ميگفتند . چهار آواز از اين پنج آواز در دستگاه شور و يكي در همايون ميباشد .
هر دستگاه تعدادي گوشه دارد كه گوشه ها از خود استقلال ندارند. . تعداد گوشه ها به حدود 230 گوشه ميرسد . از آنجا كه 7 نت اصلي وجود دارد . بنابراين هر دستگاه ميتواند هفت گوشه اصلي نيز داشته باشد . كه هر گوشه بر يك نت بخصوص تاكيد دارد . ( درآمد)
۱- دستگاه شور ( ۱۵گوشه )
اين دستگاه به دليل تنوع از دستگاههاي بسيار مهم است و اغلب حزن انگيز است
آواز ابوعطا شامل۹ گوشه
آواز بيات ترک ( يا بيات زند ) شامل ۱۲ گوشه
آواز دشتي شامل ۹ گوشه
آواز افشاري شامل ۹ گوشه
۲- دستگاه همايون شامل ۱۲ گوشه
آواز اصفهان شامل۱۱ گوشه
۳ - دستگاه سه گاه ( ده گوشه )
۴ - دستگاه چهارگاه ( ده گوشه )
۵ - دستگاه راست پنجگاه ( ۱۴ گوشه ) ( از دستگاههاي قديمي موسيقي ايراني و مشابه ماهور )
۶ - دستگاه نوا ( ۱۴ گوشه )
يکي از دلايل مهم در مناسب خواني آشنايي با اشعار تعليمي در رديف آوازي است. همچنين آشنايي با زمان مناسب براي هر دستگاه و آواز نيز مهم است. مثلا اينگونه نقل مي کنند که آواز دشتي مناسب براي غروب و عصر ، دستگاه سه گاه قبل از طلوع آفتاب و دستگاه چهارگاه به هنگام طلوع آفتاب و . . . مي باشد
۱)
دستگاه شور : شور آوازى است که موردپسند عمومى است و شور از جذبه و لطف خاصى برخوردار است که بسيار شاعرانه و دلفريب است. آواز شور ريشه‌ی عميقى در فرهنگ ايرانى دارد که بيانگرعرفان ايراني و اسلامي است.
۲)
آواز افشاري : افشاري ، آواز متأثرکننده و دردناک است که سخن از درد و اندوه درونى دارد. آواز مناجات و راز و نياز با معبود يگانه ميباشد. افشاري آوازي تامل برانگيز است که انسان را به فکر وا مي دارد و شايد به همين دليل از اين آواز براي خواندن مناجات استفاده ميشود
۳)
آواز دشتي : اين آواز را آواز چوپانى نيز ناميده‌اند. اين آواز با آن که غم‌انگيز و دردناک است؛ در عين حال بسيار لطيف و ظريف است. غم و حزني که در آواز دشتي وجود دارد مي تواند ناشي از فراق يار ، رنج و سختي زمانه و . . . باشد. در خواندن اين آواز احساس نقش مهمي را ايفا مي کند
۴)
آواز ابوعطا : انسان با گوش دادن به ابوعطا کمي به فکر فرو مي رود و به مسائل فلسفي پيرامونش مي انديشد. به اين ترتيب تا اندازه اي مي توان نتيجه گرفت, کساني که بيشتر به آواز ابوعطا علاقه دارند و آن را بيشتر از ساير دستگاهها گوش مي دهند گوشه گير تر هستند.
۵)
دستگاه ماهور : ماهور آوازى است با وقار و ابهت و شوکت خاصى به شنونده القا مى‌کند و آهنگ‌ساز براى بيان شجاعت‌ها و دليرى از اين آواز استفاده مى‌کند. ماهور چون قرين موسيقى فرنگى است، بين جوانان جايگاه خاصى دارد. اما در مجموع آواز ماهور طرب‌انگيز و شاد مى‌باشد
۶)
آواز بيات ترک : مانند ابوعطا مورد توجه عامه است و در ملودي هاي عرفاني مورد استفاده قرار مي گيرد و در وصل به معبود توانايي زيادي دارد
۷)
دستگاه سه گاه : آواز سه‌گاه ريشه‌ی کاملاً ايرانى دارد. البته سه‌گاه در ميان ترک‌ها استعمال زيادى دارد و آنها در خواندن اين آواز مهارت زيادى دارند. اما فارسى‌زبان‌ها آن را طور ديگرى مى‌خوانند. در هر دو، آواز با حزن و اندوه همراه است و با تأثير و تألم بسيار همراه است
۸)
دستگاه همايون : همايون آوازى است باشکوه و مجلل، آرام و در عين حال بسيار زيبا و دلفريب. ، همايون ناصحى است مشفق و مهربان که با کمال شرم و آزرم با مستمعين خود مکالمه و درد دل مى‌کند و با بيانى شيوا چنان نصيحت مى‌کند و پند مى‌دهد که هيچ سخنران را اين مهارت و استادى نيست
۹)
آواز بيات اصفهان : بيات اصفهان از آوازهاى قديم ايرانى است. آوازى است جذاب و گيرا ؛ اين آواز ريتمى بين شادى و غم دارد
۱۰)
دستگاه چهارگاه : چهارگاه را مي توان دستگاهي محسوب کرد که مانند پيري فرزانه داراي روحي بلند و عرفاني است و احساسات عالي انساني را در کنار خصايص و محسنات انساني صبور و شکيبا دار است. از ناکامي ها و نا اميدي ها اشک غم مي‌ريزد و در شادي ها و خوشي ها اشک شوق و سرور. اين دستگاه، بهترين گزينه براي ساخت قطعات حماسي است به طوريکه به زيبايي مي تواند حالت شوق و افتخار وصف ناپذيري را در شنونده بوجود آورد.
۱۱)
دستگاه نوا : آوازى است در حد اعتدال که آهنگى ملايم و متوسط دارد، نه زياد شاد و نه زياد حزن‌انگيز. نوا را آواز خوب گفته‌اند . معمولاً اشعار عارفانه مثل اشعار حافظ را براى نوا انتخاب مى‌کنند که تأثير بسيار زيادى در شنونده ايجاد مى‌کند.
نکاتي پيرامون صدا
* خمير و جوهره صدا بايد در وجود انسان باشد به عبارت ديگر داشتن صداي خوب ذاتي است و با تمرين صداي انسان خوب نمي شود بلکه تمرين مي تواند صداي خوب را آماده کند. نکته قابل تامل اينکه :
صداي خوب با علاقه بدست نمي آيد!
البته يک سري افراد صداي متوسطي دارند که داراي نوسانات است ، اين گونه افراد اگر تمرين مستمر داشته باشند در آينده موفق خواهند بود.
آمار صداي خوب در افراد
15 درصد داراي صداي خيلي خوب هستند.
70 درصد افراد داراري صداي متوسط هستند.
15 درصد از افرا هم صداي کاملا ضعيفي دارند.
نکته: اگر کسي روي صداي خود کار کرد ولي بعد از مدتي تمرين را رها کرد ، صداي اوليه او از بين خواهد رفت حتي از قبل تمرين هم بدتر خواهد شد.
تقسيمات صدا:
1-صدا از نظر حجم :
2- صدا از نظر گام
3- صدا از نظر جنس
4- صدا از نظر فرم
حجم: صدا يا قوي است يا ضعيف.
نکته: با تمرين نمي توان صداي ضعيف را قوي کرد بلکه اين مورد هم ذاتي است .
گام: صدا قابليت اين را دارد که در شش پرده صوتي خود را ايجاد نمايد که به هر کدام از اين شش پرده گام گفته ميشود.
شش گام در صدا: شروع 1 و 2 - توسط 3 و 4 - اوج 5 و 6.
جنس : صداي افراد يا زير است يا بم.
نکته: قالب هاي مداحي افراد بسته به زير يا بم بودن صدايشان دارد لذا تقليد در قالب ها بايد براساس جنس صدا صورت بگيرد.
مراحل تقليد در مداحي:
1- مرحله اول : تقليد محض از قالب مداح ديگرکه شامل تقليد از شعر ، سبک ، آهنگ و حتي مکث و شروع مي شود.
2- مرحله دوم: تقليد آهنگين يعني آهنگ مداح مورد نظر تقليد مي شود.
3- مرحله سوم: تقليد از نغمه ها و آواها و لحن با علاوه اينکه بتوان دو مرحله قبل را به خوبي تقليد کند.
4- مرحله چهارم: تقليد ترکيبي يعني تقليد از لحن و آواهاي مداحان مختلف همزمان در مداحي
اگر اين چهار مرحله به خوبي پيش رفت( که نشانه آن اين است که اگر کسي به مداحي شما گوش کرد نفهمد که از چه کسي تقليد کردي) از تقليد خارج شده و شخص مي تواند لحن مختص به خود داشته باشد و از کس ديگري تقليد نکند.
(جالبه آقا سيد مهدي گفت من بعد از 12 سال مداحي به تازگي دارم از مرحله چهارم عبور مي کنم! قابل توجه مداحان آماتور و تازه وارد)
وقت مناسب مداحي:
17 تا 20 زمان بسيار مناسب
25 به بالا اگر کسي روي صدايش کار کرده باشد اميدي هست و الا کاري برايش نميشه کرد!
اما صداهاي کارکرده در 25 تا 35 سالگي داري اوج است و مانور صدا بسيار بالاست و در 35 تا 55 موقع فرود صداست.
فرم: صدا از حيث فرم يا خام است يا پخته
ويژگي هاي صداي پخته:
1- از نظر حجم و پر بودن کامل است و شش گام صوتي را داراست و در صورت نياز مي توان بر جنس صدا مسلط شود.
جالب است که 60 درصد مداحان صدايش پخته نيست و به کمک اکو و باند مداحي ميکنند!
2- صداهايي که زود از کار نمي افتند.
3- صدا در اوج و فرود يکسان است.
4- در مواقع خستگي و مريضي از کار نيافتد.
تکاليف جلسه اول:
1- حفظ شعر به هر کجا نگرم . . . سروده غلامرضا سازگار
2- خواندن شعر هر روز به مدت يک ربع الي بيست دقيقه
3- رعايت شش گام در خواند شعر ( بيت اول گام اول بيت دوم گام دوم و. . . . )
مراسم جشن شب میلاد امام سجاد(ع) سال 1391 هیئت رایت العباس(ع) با مداحی حاج محمود کریمی بصورت صوتی آماده دریافت می باشد. 
مراسم شب میلاد حضرت عباس(ع) 1391 هیئت رایت العباس(ع) با نوای حاج محمود کریمی،سیدمجید بنی فاطمه و سیدمهدی میرداماد ومهدی زنگنه بصورت صوتی آماده دریافت می باشد. 
مراسم جشن میلاد امام حسین(ع) 1391 هیئت رایت العباس(ع) با مداحی حاج محمود کریمی،حاج حسین سازور و سیدمجید بنی فاطمه بصورت صوتی آماده دریافت می باشد. 
